Zo ook dr. Maud Plantinga. In het UMC Utrecht doet ze onderzoek naar de interactie tussen de afweercellen van het immuunsysteem en de kwaadaardige leukemiecellen. "Wat ik hier doe is het ontwerpen van een vaccinatie voor kinderen met leukemie. Het blijkt dat celtherapie een goede kandidaat is om de behandeling verder te helpen.”
Dendritische cellen
De cellen waar de onderzoeker op doelt zijn dendritische cellen. “Dat zijn de cellen die je immuunsysteem aansturen. Ze zitten eigenlijk overal, maar met name waar je lichaam met ‘de buitenkant’ in aanraking komt. In je huid, darmen, longen… daar werpen ze als het ware een hengel uit: hun dendrieten, vandaar de naam. Alles wat aan die hengel blijft hangen geven ze door aan T-cellen. Dat zijn de cellen die ongewenste indringers kunnen vernietigen.”
Plantinga werkt al jaren aan dendritische cellen, maar nu voor het eerst in kankeronderzoek. “Mijn promotieonderzoek ging over dendritische cellen en astma. Ik heb veel geleerd over de verschillende typen dendritische cellen die er zijn. Die kennis kan ik nu mooi toepassen in het kankeronderzoek. Daarbij is mijn belangrijkste vraag of er nou een specifiek type dendritische cel is dat je het beste kunt gebruiken.”
Afweer: kwetsbaar na transplantatie
Even terug naar de rol van dendritische cellen bij leukemie. In theorie zou een dendritische cel dus zijn hengel uit kunnen gooien, leukemie ‘opvissen’ en de T-cel waarschuwen dat er leukemie in het lichaam zit. Toch?
Dat blijkt wat complexer in elkaar te zitten. “Bij kinderen met leukemie is een stamceltransplantatie het laatste redmiddel. Dan wordt het hele immuunsysteem als het ware weer opnieuw opgebouwd. Het probleem bij terugkerende leukemie, is dat er ergens verstopt in het lichaam nog een restje leukemiecellen zit dat weer uitgroeit tot nieuwe leukemie. Het immuunsysteem is nog in opbouw en kan daar niet adequaat op reageren. Terwijl het immuunsysteem in opbouw probeert te communiceren met de T-cellen om een afweerrespons te ontwikkelen, krijgt de tumor de tijd om door te groeien.”
De beste Formule 1-wagen ontwikkelen
Plantinga probeert in haar onderzoek de beste dendritische cellen te vinden en die gericht tegen leukemie te trainen. Met als doel dat deze cellen het kwetsbare immuunsysteem te hulp kunnen schieten. “Het idee is dat als we de dendritische cellen geven in aanvulling op de stamceltransplantatie, de T-cellen gelijk in actie kunnen schieten tegen de leukemie die nog ergens verstopt zit.”
De strategie om dendritische cellen in te zetten voor deze patiëntengroep is er eentje die meerdere studies omvat. Er staat een (internationale) patiëntenstudie gepland, maar Plantinga richt zich in dit project op het laboratorium. “Met de kennis die ik heb van de verschillende soorten dendritische cellen, probeer ik te bekijken of we de optimale dendritische cel te pakken hebben. Met de huidige DNA-technieken kun je genetisch veel veranderingen maken. Ik kweek nu verschillende varianten van die dendritische cellen, zodat we die naast elkaar kunnen testen. Je kunt het een beetje vergelijken met Formule 1: je hebt een auto voor een jaar. Je weet nog niet of je met die auto eerste of laatste gaat worden, maar tijdens dat jaar ga je al wel verder met bijvoorbeeld het ontwikkelen van lichtere banden, om te kijken of je een betere auto kunt maken.“
Het maken van de beste auto kost in dit geval een paar jaar, dat is de looptijd van dit onderzoek. “Het zou me heel gelukkig maken als er aan het eind van het project een geoptimaliseerd product is dat klaar is voor verdere tests bij patiënten.”
Bergaf
Van auto’s is de link met fietsen snel gelegd, en dat geldt ook voor dit project dat mogelijk is dankzij de deelnemers van Alpe d’HuZes. “Ik heb veel respect voor mensen die tot wel 6 keer de berg op fietsen, ik zou zelf de lift nemen. Dat wil overigens niet zeggen dat ik zelf niet sportief ben, maar ik ben als mountainbiker meer van het van de berg af fietsen.”
